Jak rozpoznać i pielęgnować piryt? Cenny surowiec czy złoto głupców?

Poszukiwanie złota od dawna budziło wielkie zainteresowanie. Oprócz odpowiednich narzędzi wymaga też pewnej wiedzy, aby nie pomylić tego drogocennego surowca z innymi kamieniami. Jednym z minerałów, który często przez amatorskich poszukiwaczy uważany był za złoto to piryt. Jednak kamień ten poza podobnym kolorem i miejscem występowania, nie ma nic wspólnego z tym cennym kruszcem. Z tego względu, podobnie jak tombak, nazwany został złotem głupców. Przeczytaj artykuł i dowiedz się, jak odróżnić piryt od złota oraz jak o niego dbać. Czy piryt to naprawdę bezwartościowy kamień, czy może jest cennym surowcem wart naszego zainteresowania? Zapraszamy do lektury. 

Sprawdź, jakie właściwości ma piryt i jak go pielęgnować:

• Piryt - co to za kamień?
• Dlaczego piryt jest określany jako złoto głupców?
• Jak odróżnić piryt od złota?
• Jakie jest zastosowanie pirytu?
• Jak dbać o piryt?

Piryt - co to za kamień?

Pod względem chemicznym piryt jest minerałem należącym do grupy siarczków, a dokładniej związkiem siarki i żelaza, ale może zawierać też domieszki niklu, kobaltu, cynku, srebra, złota, miedzi oraz arsenu, selenu i talu. Jego nazwa pochodzi od dwóch greckich słów: pyr i pyrites oznaczających ogień oraz iskrzący. Setki lat temu wierzono, że w pirycie można było zobaczyć odbicie swojej duszy. Jego mosiężno-żółty połysk sprawia, że często mylony (zwłaszcza dawniej) był ze złotem. Jednak piryt łatwo ulega wietrzeniu pod wpływem powietrza i wilgoci. Minerał ten występuje w wielu miejscach na świecie, jego złoża są m.in. we Włoszech, Hiszpanii, Rosji, Norwegii, USA i Meksyku, a także w Polsce na Dolnym Śląsku i Tatrach. 

Dlaczego piryt jest określany jako złoto głupców?

Zastanawiasz się skąd wzięło się określenie pirytu, jako złota głupców? Wynika to z faktu, że podczas tzw. gorączki złota często niedoświadczeni poszukiwacze brali go za ten cenny i poszukiwany surowiec. Było to efektem podobieństwa barw między tymi kamieniami. Dodatkowo piryt i złoto powstają w podobnych warunkach, a nawet tych samych skałach. Przez to minerał ten może zawierać śladowe ilości tego cennego kruszcu, jednak bardzo szybko ulega on wietrzeniu powierzchniowemu oraz korodowaniu nawet po zetknięciu z dłonią.

Gęstość pirytu oscyluje pomiędzy 4,95 a 5,10 g/cm³, co oznacza, że jest lżejszy od złota. Jego kolor jest delikatnie żółty z drobnymi, błyszczącymi, srebrnymi cząstkami. Jednak po interakcji z tlenem, barwa staje się mniej lśniąca i ciemniejsza w odróżnieniu od złota, które nie reaguje w ten sposób. Oba te surowce różni także budowa. Piryt często tworzy kryształy o regularnych, symetrycznych kształtach, zwykle w formie sześcianów lub oktaedrów, podczas gdy złoto zazwyczaj występuje w postaci bryłek, płatków lub ziaren.

Jak odróżnić piryt od złota?

Piryt to minerał o mosiężno-żółtym zabarwieniu, dlatego na pierwszy rzut oka można pomylić go ze złotem, stąd też wzięło się jego określenie "złoto głupców". Ten kamień jest twardszy od złota (sklasyfikowany został na poziomie 6-6,5 w skali Mohsa). Można to przetestować za pomocą szpilki lub igły. Piryt jest na tyle twardy, że igła nie pozostawi na nim śladu, podczas gdy złoto jest miękkie i łatwo można w nim zrobić wgniecenie. Pomimo że oba kamienie mają metaliczny połysk, ten cenniejszy wyróżnia się bardziej miodowym odcieniem, podczas gdy piryt nieco chłodniejszym, bardziej stalowym.

Jakie jest zastosowanie pirytu?

W czasach starożytnych kamień ten wykorzystywany był do rozpalania ognia. Pomimo określania go jako złoto głupców, jest cennym surowcem wykorzystywanym w wielu dziedzinach np. w przemyśle papierniczym i chemicznym. Najczęściej stosowany jest do tworzenia kwasu siarkowego, kluczowego składnika w produkcji nawozów, produktów chemicznych i farmaceutycznych. Ponadto używany jest jako surowiec do produkcji żelaza - zawarty w nim siarkowodór może posłużyć do ekstrakcji tego metalu. Piryt znajdziemy także w bateriach oraz ogniwach fotowoltaicznych. Ze względu na swoją unikalną estetykę jest również popularny w jubilerstwie i dekoratorstwie, tworząc piękne elementy ozdobne i biżuterię. Już w starożytności popularne były amulety z tego naturalnego kamienia - Grecy polerowali go i tworzyli piękne kolczyki czy szpilki do szat. 

Jak dbać o piryt? 

Pielęgnacja pirytu wymaga pewnej ostrożności, aby zachować jego kolor i uniknąć uszkodzeń. Oto kilka ważnych wskazówek:

• Unikaj wody - piryt narażony na kontakt z wilgocią i tlenem atmosferycznym może się utleniać, czego efektem jest jego rozkład na tlenki żelaza i siarczany. Długotrwałe narażenie na wodę często powoduje korozję i utratę blasku. Dlatego jeśli chcemy oczyścić nasz kamień ozdobny lepiej użyć suchej ściereczki lub szczoteczki.
• Nie wystawiaj na zbyt długą ekspozycję na słońce - promienie UV mogą przyspieszyć proces utleniania pirytu. 
• Zadbaj o bezpieczne przechowywanie - kolekcjonerskie okazy pirytu powinny być umieszczone w suchym miejscu, z dala od bezpośredniego światła słonecznego i najlepiej osobno, aby nie uszkodził innych minerałów, takich jak ametyst, cytryn, karneol. 

Przeczytaj na naszym blogu również:

• Kolory kamieni szlachetnych - co oznaczają?
• Znaczenie i zastosowanie Kalcytu w Feng Shui?
• Jakie właściwości ma piękny Fluoryt? Znaczenie i zastosowanie